4857 Sayılı İş Kanununun m.25’te yer alan düzenleme kapsamında işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde iş devamsızlığı haklı nedenle iş akdini feshetme hakkı vermektedir. Bu hak işverene tanınan bir haktır. İş sözleşmesinin belirli veya belirsiz süreli olması hakkın kullanımında herhangi bir değişiklik yaratmamaktadır. Bu hakkın kullanılması halinde ise işçinin kıdem tazminatı alma hakkı doğmaktadır.
Gözaltına alınma veya tutuklamanın sebebi işyerinde işlenen bir suç ise işveren tarafından iş sözleşmesi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranış nedeniyle feshedilebilir. Ancak bu durumda işçinin kıdem tazminatı talep etme hakkı bulunmamaktadır.
Fesih nedeni olan gözaltına alınma veya tutuklanmanın gerçekleşmesinden itibaren çalışma süresine göre ihbar öneli (İş Kanunu m.17) süresince bu durumun devam etmesi halinde fesih hakkı kullanılabilir.
4857 Sayılı İş Kanunu m.17’de belirtilen ve ihbar öneli olarak da tabir edilen gözaltına alınma veya tutuklanma halindeki fesih hakkı kullanımında ihbar süreleri aşağıdaki gibidir;
- İşi, 6 aydan az süren işçi için, tutuklandığı tarihten itibaren 2 hafta (14 gün)
- İşi, 6 aydan 1.5 yıla kadar süren işçi için, tutuklandığı tarihten itibaren 4 hafta (28 gün),
- İşi, 1.5 yıldan 3 yıla kadar süren işçi için, tutuklandığı tarihten itibaren 6 hafta (42 gün),
- İşi, 3 yıldan fazla süren işçi için, tutuklandığı tarihten itibaren 8 haftadır (56 gündür).
İşveren fesih hakkını bildirim yapmaksızın kullanarak iş sözleşmesini feshedebilir. Feshin bildirilmesi ve/veya ihtar edilmesine gerek yoktur. Feshin yazılı olması geçerlilik şartı değil ispat şartıdır. Uyuşmazlık (dava açılması) halinde feshin haklı olduğu işveren tarafından ispat edilmesi gerekmektedir. Her ne kadar iş sözleşmesinin feshi işveren tarafından haklı nedene dayansa da işçi kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanmasında, işçinin kusurlu veya kusursuz ya da mahkûm olup olmaması önem taşımamaktadır. Gözaltına alınma veya tutuklanmanın haklı veya haksız olması, yargılamanın devam etmesi ya da sona ermiş olması, işçinin beraat etmesi veya mahkûm olması fesih hakkının doğumunu ve kullanılmasını engellememektedir.
Gözaltına alınma veya tutukluk nedeniyle fesih hakkının kullanılması halinde işçi kıdem tazminatı alma hakkı elde etse de ihbar tazminatı alma hakkı bulunmamaktadır.
İşveren tarafından tutukluluk süresi ihbar öneli aşamasında yani beklenmesi beklenen süre dolmadan iş sözleşmesinin feshi işverence gerçekleştirilmesi halinde fesih haksızdır. Bu durumda işçi hem kıdem hem de ihbar tazminatı hakkı elde etmektedir. Ancak fesih haklı ya da haksız olsa da işçi gözaltında veya tutuklulukta geçirdiği süre için çalışmamış olmasından dolayı ücret talep etmek hakkı bulunmamaktadır.
Kamu kurumunda çalışan işçinin devlete karşı suç işlemesi durumunda doğruluk ve bağlılık ilkesine aykırılık oluşması nedeniyle işçinin yargılamasının sonucunda beraat etmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Ancak işçinin yargılama sonucunda mahkûmiyeti halinde kıdem tazminatı hakkı kazanamamaktadır.
Haklı fesih işleminin tamamlanmasından sonra sigortalı işçi işten çıkartılı ve 10 gün içerisinde e-sigorta yoluyla işten ayrılış bildirgesi verilirken çıkış kodu “27-İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih” olarak işaretlenmesi gerekmektedir.
Av. Aynur GÜLER